Ter gelegenheid van Wereldkankerdag op 4 februari presenteren we u graag het volgende artikel, vriendelijk geschonken door Eric Debrabandere, specialist in de behandeling van kankerpatiënten.

1. Wat kan Shiatsu betekenen voor de bijwerkingen van chemotherapie, radiotherapie en hormoontherapie, een inleiding:

Shiatsu kan een zeer belangrijke rol spelen bij het neutraliseren van de meeste bijwerkingen van chemotherapie en radiotherapie, en in het beter ondergaan van en recupereren na een chirurgische ingreep als die wordt uitgevoerd. Het effect dat we zien op de immuniteit en de leverfunctie laat ons geloven dat we de efficiëntie van een westerse behandeling optimaliseren en daarmee ook de kans op herstel.

Trefwoorden: bijwerkingen - chemotherapie - radiotherapie.

De rol van Shiatsu bij borstkanker behandeld door de westerse geneeskunde:
Internationale literatuur over onderzoek en studies naar vijfentwintig jaar praktijkervaring met Shiatsu of acupunctuur bij kankerpatiënten bevestigt dat die in staat zijn om bijwerkingen als gevolg van behandeling met chemotherapie, radiotherapie en chirurgie te beperken of zelfs tegen te houden. 

Borstkanker is veruit de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Volgens het Franse Nationale Kankerinstituut wordt één vrouw op zeven getroffen. In Frankrijk is borstkanker verantwoordelijk voor elfduizend sterfgevallen per jaar, dat is veertig procent van de vroegtijdige sterfgevallen van vrouwen voor hun vijfenzestigste. 

Algemeen is één op de vier gevallen van kanker, borstkanker bij vrouwen, een aantal dat voortdurend toeneemt.

Westerse behandeling: chirurgie, radiotherapie, chemotherapie, hormoontherapie

De westerse behandeling bestaat uit: 
1. chirurgie: een totale verwijdering van de borst of conservatieve chirurgie (verwijdering van de tumor), lymfeklierdissectie.
2. radiotherapie, die preoperatief of postoperatief kan worden toegepast 
- transcutaan, soms gebruikt als een eenmalige behandeling
- brachytherapie, radioactieve elementen die in de tumor worden geplaatst (minder vaak).
3. chemotherapie: dankzij gerichte behandelingen verlengt deze behandeling de remissie of zorgt zelfs voor genezing.
Er zijn twee belangrijke indicaties voor chemotherapie: 
- preoperatief, om het tumorproces vóór de operatie te beperken; 
- postoperatief, als aanvulling op chirurgie en radiotherapie.

De doeltreffendheid van de gebruikte moleculen is aanzienlijk verbeterd.

Herceptin is de eerste kankerbehandeling die in staat is kwaadaardige cellen te doden en gezonde cellen te sparen (handelsvergunning: augustus 2000).

Sommige geneesmiddelen verstikken de tumor, Avastin (Bevacizumab, handelsvergunning 2007), dat in de eerstelijnsmetastasen wordt gebruikt bijvoorbeeld, blokkeert de ontwikkeling van bloedvaten die essentieel zijn voor de groei van de tumor. 

De behandeling is des te effectiever naarmate ze eerder wordt gestart. Er wordt onderzoek gedaan naar andere manieren om de vascularisatie van tumoren in verschillende stadia te blokkeren.

4. Hormoontherapie: tweederde van de borstkankers heeft hormoonreceptoren op het oppervlak van de kankercellen. 

Bij vrouwen stimuleren oestrogenen de kankerproliferatie via deze receptoren. 

Hormonale behandelingen werken ofwel door het oestrogeengehalte in het bloed te verlagen, en daarmee de stimulatie van hormoonreceptoren (castratie, anti-aromatasen), of door hormoonreceptoren te blokkeren (anti-oestrogenen).

De verschillende soorten hormonale behandeling zijn : 

• chirurgische of radiologische ovariotomie, 
• medisch: met LH-RH-agonisten (Enantone®, Zoladex®; anti-oestrogenen: tamoxifen of fluvestrant; anti-aromatasen: Femara®, Arimidex®).

Sinds 2004 worden aromataseremmers aangeboden aan vrouwen in de menopauze. 

De twee meest geëvalueerde middelen zijn anastrozol en letrozol, die een ander toxiciteitsprofiel hebben dan tamoxifen en helpen om terugval na borstkankeroperaties te verminderen.

2. De rol van de shiatsu-beoefenaar in relatie tot de patiënt met borstkanker die een behandeling ondergaat:

We moeten de oncologische behandelingen en hun schadelijke effecten kennen om ze te kunnen compenseren. De therapeutische strategie wordt ook bepaald door prognostische factoren:

• de histologische kenmerken die zijn vastgesteld bij biopsie of verwijdering van de tumor; zijn de lymfeklieren al dan niet zijn aangetast (hun aantal is cruciaal); 
• de aan- of afwezigheid van uitzaaiingen en welke soort (ze zijn niet allemaal even ernstig);
• de resultaten van het biologische onderzoek: tumormarkers, bloed- en beenmergelementen, enz.
• de eigenschappen van de patiënt: leeftijd, algemene conditie, voorgeschiedenis (eerdere kanker?), zijn psyche, familie en vrienden, enz.

Bij het eerste consult in onze praktijk hebben we twee prioriteiten:

• Het protocol kennen dat door de oncoloog is voorop gesteld, welke moleculen en in welke doses worden ze gebruikt en hoe vaak?
• Bestraling: wanneer?
• Chirurgie: ja/nee, wanneer?
• Wanneer begint of begon de behandeling?

Voor meer dan de helft van alle patiënten is de behandeling al begonnen en verloopt die slecht, zijn er veel bijwerkingen. Het chemotherapieprotocol dat het vaakst wordt toegediend is zes kuren FEC (Farmorubicin® 5Fluoro Uracile, Endoxan®) of het EC-protocol (Epirubicin en Endoxan®). 

Sommige oncologen kiezen voor drie kuren CEE gevolgd door drie kuren Taxol® of Taxotere®.

In het geval van FEC of Tamoxifen, is er een kuur om de drie weken, bij Taxol®, om de week, op voorwaarde dat het aantal leukocyten, neutrofielen en bloedplaatjes op een voldoende niveau blijft (aantal leukocyten en neutrofielen groter dan 1500/mm³, aantal bloedplaatjes groter dan 150.000/m³). 

Een maand na deze zes behandelingen wordt al dan niet een operatie uitgevoerd: hetzij een tumorectomie of een totale verwijdering van de borst, afhankelijk van de resultaten van de chemotherapie, mammografie en een grondig klinisch onderzoek. 

Radiotherapie wordt gegeven gedurende vijf tot zeven weken na de operatie, zodra de toestand van de patiënt dit toelaat.

3. Shiatsu- of acupunctuurprotocollen voor vrouwen met borstkanker:

Er is nu bijna 10 jaar ervaring in het behandelen van de bijwerkingen van borstkanker mits shiatsu.

Voor elke patiënt is een behandeling van de kanker niet enkel dringend maar ook veeleisend. Het eerste consult is cruciaal. Door zijn kanker ondergaat elke patiënt immers een vitaal risico en heeft hij nood aan informatie over wat shiatsu of acupunctuur in zijn geval kan betekenen. 

Voor de behandelaar is het een gelegenheid om alles te weten te komen over het verloop van de behandeling in de westerse geneeskunde en te beslissen over een protocol voor zijn eigen behandeling.

De patiënt wordt gewaarschuwd dat de behandeling met shiatsu of acupunctuur zal worden afgewisseld met die van de conventionele geneeskunde en ongeveer tien tot twaalf maanden zal duren.

Het is een lange beproeving waar de patiënt zich op moet voorbereiden.

Bijwerkingen geassocieerd met Shiatsu of acupunctuur:

De bijwerkingen waar patiënten die deze protocollen ondergaan last van kunnen hebben zijn: 

• diarree 
• misselijkheid
• braken 
• intense vermoeidheid, 
• hoofdpijn, 
• mondzweren, 
• smaak- en eetluststoornissen, 
• droge mond, 
• gastritis, 
• dikkedarmontsteking, 
• alopecia, 
• stemmings- en slaapstoornissen, met of zonder nachtmerries, 
• angst,
• gewrichtspijn en stijfheid, 
• trombocytopenie, leukopenie, 
• leveraandoeningen,
• hand-voet syndroom voor Taxol® of Taxotere®.

Het protocol voor het laten samengaan van shiatsu en chemotherapie, zoals ik het standaard in mijn praktijk toepas:

Het plannen van de acupunctuursessies in relatie tot de chemo- en/of radiotherapiebehandelingen helpt om de resultaten te optimaliseren. Een alles bepalend belang van het op elkaar afstemmen van de twee hebben we kunnen meten.

Essentieel begrip:
Wat chemotherapie betreft, wordt een optimale doeltreffendheid bereikt wanneer we vierentwintig of achtenveertig uur vóór de chemotherapiebehandeling een shiatsu-sessie kunnen uitvoeren. Onmiddellijk na het einde van het chemotherapie-infuus of ten laatste de dag erna, volgt al een volgende sessie, om de onmiddellijke bijwerkingen te verzorgen; 

Vier of vijf dagen later volgt al een nieuwe sessie om de uitgestelde bijwerkingen te neutraliseren en de immuniteit te ondersteunen.

Een andere manier van werken, die meer geschikt is voor perioden van ongemak, urgentie of moeilijkheden bij het ontwikkelen van een volgehouden schema, is om alleen op punten op de meridianen te werken.

In tegenstelling tot de eerste aanpak, waarbij een klassieke of zen-meridiaan over zijn volledige lengte, wordt behandeld stel ik voor om alleen op bepaalde punten te werken. Dit maakt het mogelijk om in moeilijke omstandigheden te werken (ziekenhuiskamer, behandelkamer, etc.). Vergeet niet dat shiatsu vingerdruk betekent, en dat vingers de tegenhanger zijn van acupunctuurnaalden.

De efficiëntie van deze punten wordt gecontroleerd door de patiënt op de verschillende aspecten van haar kwaliteit van leven, en op de biologische tests die door mij of de oncologen worden gevraagd, om het niveau van immuniteit en leverfunctie te beoordelen. Tijdens elk consult is het essentieel om de keuze van de punten af te stemmen aan de noden van iedere patiënt, in functie van de ontwikkeling van een bepaald symptoom of bijwerking.

Eric Debrabandere, shiatsu beoefenaar en lid van het bestuur BSF