"Niet essentieel” 
Alle shiatsu-professionals die al enkele jaren actief zijn, herinneren zich met afschuw de verbodsmaatregelen die tijdens de covid 19-pandemie aan shiatsu werden opgelegd, zowel in België als in de meeste Europese landen. Geclassificeerd als een niet-medisch contactberoep (meestal in de categorie "overige" van de NACE-BEL-codes), was shiatsu duidelijk niet waardevoller in de strijd tegen Covid 19 dan schoonheidsverzorging, kappers, tatoeëerders en prostitutie.

Geen soepele rit
Het moet gezegd dat we een lange weg hebben afgelegd: vóór het jaar 2000 werd de beoefening van elke vorm van niet-conventionele praktijk (NCP) in België beschouwd als een illegale beoefening van de geneeskunst. In die tijd werden veroordelingen uitgesproken door de rechtbanken. Sindsdien zijn de zaken (een beetje) veranderd: op het einde van de jaren negentig bracht het groeiende succes van bepaalde NCP's de wetgever ertoe de praktijk van sommige ervan te ‘legaliseren’. Op 29 april 1999 nam het Belgische parlement de ‘wet Colla’ aan (genoemd naar Marcel Colla, de toenmalige minister van Volksgezondheid), met de bedoeling de populairste ‘niet-conventionele praktijken’ te reglementeren, namelijk homeopathie, chiropractie, osteopathie en acupunctuur.

Wat betekent dit voor anderen? Dit betekent dat sindsdien in theorie elke beoefenaar van niet-gereglementeerde niet-conventionele praktijken, waarvan shiatsu een onderdeel is, kan worden veroordeeld wegens illegale uitoefening van de geneeskunst. Gelukkig niet onder alle omstandigheden: om te worden veroordeeld voor illegale uitoefening van de geneeskunst moet men ten minste beweren ‘de gezondheidstoestand van een mens te onderzoeken en te behandelen’.

Laten we toegeven dat het allemaal nog wat vaag is, waardoor sommigen van ons blijven hopen op een officiële erkenning.

Waarom erkend worden?
De veronderstelde voordelen van een officiële erkenning door de autoriteiten, bijvoorbeeld als ‘ niet-conventionele praktijk in de gezondheidszorg’, zijn niet te verwaarlozen:

- Als shiatsu erkend zou worden, zouden sommige artsen het meer aanbevelen wanneer dat nodig is; erkenning zou de weg vrijmaken voor meer samenwerking met professionals in de frontlinie, maar ook in ziekenhuizen. Bovendien pleit de WHO voor een meer ‘integratief’ model. Kortom, als shiatsu zou worden erkend, zou het ook door gezondheidswerkers kunnen worden aanbevolen, zoals sommigen tegenwoordig psychotherapiesessies aanbevelen, omdat ze weten dat niet alles met medicijnen kan worden opgelost.

- Als shiatsu erkend zou zijn, zou het toegankelijker worden, bijvoorbeeld omdat de ziekteverzekeraars een gedeeltelijke terugbetaling zouden kunnen toekennen of omdat het fiscaal statuut gunstiger zou zijn (BTW van 6%).

- Met een erkenning zou de klant zijn beoefenaar met meer transparantie kunnen kiezen: naar een opgeleide shiatsubeoefenaar gaan is niet hetzelfde als naar iemand die beweert ernstige ziekten te genezen na een weekend opleiding bij een privé-operator. We zouden dus het kwaliteits-/veiligheidsniveau van shiatsu verhogen

Welke erkenning?
Laten we eerlijk zijn: elke erkenning door de overheid houdt risico's in. Met name bestaat het risico dat u administratieve verplichtingen krijgt opgelegd, zoals de noodzaak om u in te schrijven bij de gezondheidsautoriteiten.

Dus welke weg moet we kiezen? Niet alle vormen van erkenning brengen dezelfde risico's met zich mee.

Laten we eerst de erkenning van onze cliënt nemen. Sommigen zouden zeggen dat dit genoeg is om ons blij te maken. De erkenning van de cliënt die verlost werd van een stress en slapeloosheid. De erkenning van de cliënt die door zijn vrouw werd gestuurd en er vervolgens voor koos om zelf terug te keren. De erkenning van Jan, Piet, Joris, Peter, de vele oprechte en dankbare cliënten.

We kunnen ook denken aan de dankbaarheid die we aan onszelf geven. Is dat niet de eerste en ultieme vorm van dankbaarheid? Degene die ons bevrijdt van elke illusie om in onze ontvanger de tekenen van erkenning te vinden die we misschien in onze persoonlijke geschiedenis hebben gemist. Als we het licht in onszelf erkennen, is het niet nodig om de uitputtende rollen van Karpmans driehoek buiten onszelf te spelen. Laten we in ieder geval erkennen dat niemand veilig is op dit terrein en dat een weg van persoonlijke ontwikkeling, soms geïnitieerd in supervisie, altijd welkom is.

Als federatie hebben we ook de taak om de erkenning van shiatsu in de maatschappij te verspreiden, om de ontwikkeling ervan te bevorderen. Om dit te bereiken moeten we uitleggen wat shiatsu is, en laten zien waarom de referenties van de evidence-based medicine cultuur niet goed passen bij de cultuur van het land van de rijzende zon. We moeten ook mensen geruststellen die altijd te terughoudend zullen zijn om onze kunst zelf te ervaren. En laten we eerlijk zijn, we moeten ook af van die paar incompetente beoefenaars die schadelijk zijn voor alle anderen.

Om deze en andere redenen moeten we buiten onze muren treden.

Tussen de erkenning van shiatsu als een praktijk in de gezondheidszorg, ook al is die niet conventioneel, en de erkenning die we aan onszelf geven, liggen tussenwegen waarvan de voordelen en risico's telkens geëvalueerd moeten worden. Dit is de opdracht die de federatie zichzelf heeft gegeven in haar strategisch plan van 1 november 2021.

Sinds september 2022 heeft de BSF talrijke contacten gelegd met de politieke wereld om te evalueren
- de mate van kennis over shiatsu
- de bereidheid om met ons van gedachten te wisselen over een erkenning op elk niveau.

In de loop van deze contacten werden verschillende pistes besproken, van regelgeving inzake markttoegang (deze regelgeving wordt momenteel ingetrokken) tot publiek-private partnerschappen voor de lancering van kwaliteitslabels.

De weg naar certificering
Sinds enkele maanden worden intensieve besprekingen gevoerd met de ministers Clarinval en Bertrand, verschillende administraties en andere economische sectoren om een certificeringssysteem voor shiatsu op te zetten.

De doelstellingen van de certificering zijn de volgende:

- De klant de garantie geven dat hij, door zich te richten tot een gecertificeerde beoefenaar/school/opleider, zich richt tot een beroepsbeoefenaar van kwaliteit, die een reeks specificaties naleeft;

- De ontwikkeling van de kwaliteit binnen het beroep aanmoedigen: door normen voor de certificering vast te stellen, moedigen wij alle beroepsbeoefenaars aan om het kwaliteitsniveau te bereiken dat bij elk certificeringsniveau hoort. De vaardigheden van elke beroepsbeoefenaar worden gewaardeerd en krijgen meer zichtbaarheid;

- Verbetering van de aantrekkelijkheid van gecertificeerde beroepsbeoefenaren: het verkrijgen van certificering is een ‘commercieel’ argument dat elke beroepsbeoefenaar kan gebruiken om meer cliënten aan te trekken.

Zoals hierboven aangegeven impliceert certificering het opstellen van specificaties. Wat ons betreft zijn de specificaties niet moeilijk vast te stellen, zeker niet in de eerste fase van het project. Voor praktijkmensen kunnen we denken aan de volgende criteria, die al in de BSF-statuten worden genoemd:

- Een degelijke basisopleiding hebben gevolgd;
- Bewijs van 10 uur permanente vorming per jaar bij een erkende opleider;
- Officieel werkzaam zijn, voltijds of deeltijds;
- Voldoen aan de wettelijke regels die van toepassing zijn op de uitoefening van het beroep, met name op het gebied van sociale zekerheid en belastingen;
- De voor de uitoefening van het beroep vereiste verzekering hebben afgesloten;
- Zich ertoe verbinden de deontologische code van het beroep na te leven.

Het bovenstaande voorstel is nog niet grondig besproken, noch met de autoriteiten, noch intern bij de BSF. Dit overleg zal worden uitgevoerd in de komende weken en maanden.

Zodra de specificaties zijn vastgelegd, zal de toekenning van de certificering worden geconcretiseerd door de toekenning van een label, waarvan de vorm eveneens moet worden uitgewerkt.

Het lidmaatschap van het label zal volledig vrijwillig zijn en openstaan voor elke beroepsbeoefenaar, lid of geen lid van de BSF (er zou een ontkoppeling zijn van het lidmaatschap van de BSF). Deze voorwaarden vormen een voorwaarde voor de ondersteuning van het model door de overheid, hetgeen ons een essentiële voorwaarde lijkt voor het welslagen van de operatie. Het succes van het label hangt immers af van de bekendheid die eraan wordt gegeven. Momenteel is het eenvoudige ‘BSF-merk’ niet overtuigend omdat het niet erg bekend is bij het grote publiek. In dit project daarentegen zal het label zichtbaar worden gemaakt dankzij de steun van de overheid.

De gedragscode
Hoewel de specificaties in verband met de certificering nog moet worden besproken, zijn wij dicht bij een akkoord over een van de criteria.

Ingevolge een akkoord dat de BSF en Alexia Bertrand, staatssecretaris voor Consumentenbescherming, de voorbije weken hebben bereikt, zullen wij onze Deontologische Code, omgedoopt tot ‘Gedragscode, publiceren op de website van de FOD Economische Zaken, samen met de lijst van de beoefenaars die deze Code onderschrijven.

De voordelen van deze publicatie zijn dezelfde als die van de certificatie in het algemeen: in de huidige situatie is de Deontologische Code relatief vertrouwelijk, net als ons lidmaatschap bij de BSF. Wanneer de Gedragscode op een website van de federale overheid wordt gepubliceerd, kan iedereen de lijst zien van beoefenaars die hem onderschrijven. Het lidmaatschap van de Code wordt een soort marketinginstrument voor alle dienstverleners die dat wensen om het grote publiek te laten weten dat zij serieuze professionals zijn die de integriteit van hun cliënten belangrijk vinden. De publiciteit die voortvloeit uit de publicatie van onze Code op een openbare website stelt de ondertekenaars ervan in staat zich te onderscheiden van beroepsbeoefenaars die de Code niet onderschrijven. Natuurlijk zullen er beroepsbeoefenaren zijn die de Code niet onderschrijven, in de overtuiging dat zij zich niet hoeven te bewijzen tegenover hun cliënten, en zij kunnen gelijk hebben. Maar de enkele onbekwame beroepsbeoefenaars die misbruik maken van hun positie zullen minder beschermd worden door anonimiteit.

Het model betekent een extra verbintenis van de ondertekenaars om de kwaliteit van hun diensten te waarborgen. In de toekomst zal de Economische Inspectie bevoegd zijn om administratieve of strafrechtelijke procedures in te leiden tegen overtreders.

Conclusie
De aangekondigde certificering is voor alle beoefenaars, scholen en opleiders een extra mogelijkheid om het grote publiek te laten zien dat zij serieuze professionals zijn, die de samenleving kan vertrouwen. Het is ook een kans om onze kunst nog zichtbaarder te maken. Voor ons professionals is het ook een gelegenheid om onszelf enkele nuttige vragen te stellen over onze praktijk, ons engagement en onze vaardigheden.

Olivier de Stexhe