Het moderne shiatsu in Japan en Europa
In deze lezersbrief deelt Thierry Vincke zijn persoonlijke reflectie over de evolutie van Shiatsu in het spanningsveld tussen traditionele Oosterse wijsheid en moderne Westerse wetenschap. Hij pleit voor een dialoog tussen beide visies om de toekomst van Shiatsu vorm te geven.
Hoewel dit debat twee ogenschijnlijk onverenigbare werelden tegenover elkaar plaatst, draait het in wezen om een kwestie van taal. Oosterse en westerse benaderingen beschrijven geen tegenstrijdige werkelijkheden: ze gebruiken verschillende denkkaders om over hetzelfde lichaam, dezelfde levensenergie in beweging, en hetzelfde dynamisch evenwicht tussen spanning, stroming, emoties en omgeving te spreken.
De wetenschap spreekt over fascia, zenuwen, receptoren, homeostase.Traditionele shiatsu spreekt over Ki, meridianen, Yin/Yang, kyo en jitsu.
Dit zijn geen twee gescheiden waarheden, maar twee complementaire visies op hetzelfde levende fenomeen. Eén van deze talen verwerpen, betekent de wereld met één oog bekijken. In de dialoog tussen deze visies ligt de toekomst van de shiatsu.
In Japan is shiatsu een officieel erkende medische discipline, onder toezicht van het Ministerie van Volksgezondheid. Om een professionele licentie te verkrijgen, moet men drie jaar opleiding volgen (3000 uur) aan een erkende school en slagen voor een nationaal examen dat zowel westerse als oosterse geneeskunde omvat.
De dominante stroming is die van Shiatsu Namikoshi, gebaseerd op anatomie, fysiologie en westerse pathologie. Deze stijl, die onder Japanse beoefenaars de meerderheid vormt, laat traditionele concepten zoals Yin-Yang, de vijf elementen of energetische meridianen links liggen, en presenteert shiatsu als een fysiek meetbare therapie.
Toch blijven andere Japanse scholen een energetische shiatsu onderwijzen, geworteld in een oosters lichaams- en zorgbegrip. Dit contrast toont aan dat Japan — ondanks zijn sterk institutioneel kader — een verscheidenheid aan visies en gevoeligheden herbergt.
- de fysiologische effecten van aanraking (op receptoren, bloedsomloop, autonoom zenuwstelsel),
- de mechanische impact op fascia en houding,
- de mogelijkheid om resultaten klinisch meetbaar te maken.
Daartegenover staat de shiatsu zoals die voortkomt uit de oosterse geneeskunde: gebaseerd op een systemische en symbolische visie op het lichaam. Elk punt wordt verbonden met een energetische, emotionele en organische functie. Het lichaam wordt gelezen als een dynamisch geheel in relatie, niet als een mechanisch systeem.
Deze benadering verwerpt de wetenschap niet, maar integreert haar binnen een meer vloeiende, menselijke en intuïtieve logica. Ze maakt een precieze afstemming mogelijk op de persoon, en een dieper begrip van verstoringen, inclusief spanningen, herinneringen, emoties en omgevingsfactoren.
Het gaat er niet om deze visies tegenover elkaar te zetten, maar te begrijpen dat Ki niet het tegenovergestelde is van fascia, en dat meridianen geen tegenstrijd vormen met spierketens. Een tsubo kan zowel een myofasciaal punt zijn als een energetisch knooppunt.
Wanneer de beoefenaar in volledige aandacht werkt, handelt hij op meerdere niveaus tegelijk — fysiek én energetisch, lokaal én globaal. De tsubo wordt dan een brug tussen twee werelden: materie en beweging.
Wat shiatsu vandaag bedreigt, is niet de wetenschappelijke benadering, noch de trouw aan de traditie. Wat haar in gevaar brengt, is de weigering tot dialoog, het terugplooien op één enkel model, het verwerpen van de ene taal ten gunste van de andere.
Er volgen artikels over:
- De paradoxen en valkuilen van een exclusieve modernisering van shiatsu;
- De therapeutische verarming die ontstaat bij een louter biomedische lezing;
- De opkomst in Europa van een gemengde, bewuste en integratieve shiatsu;
- En de essentiële rol van opleidingscentra in het bewaren van het evenwicht tussen symboliek en structuur.
________________
Thierry Vincke
