Al van bij het begin van mijn basisopleiding shiatsu bij Kajudo in 2011 heb ik een benadering van gezondheid ontdekt die veraf staat van het fundament van de moderne westerse geneeskunde. Om dit te begrijpen hoef je alleen maar het werk van Shizuto Masunaga, “Zen, Visualized Exercises”, te openen en te lezen wat er op pagina 27 staat: “De meeste zieken stellen zich geen vragen over wat er met hen zal gebeuren na een bepaalde behandeling, ze willen vooral verlichting van hun huidige lijden. Vaak is het immers zo dat als een initiëel symptoom verdwijnt, er een ander probleem in de plaats komt.”

Men is het er in het algemeen over eens dat shiatsu een preventieve benadering van de gezondheid hanteert, omdat het in de eerste plaats streeft naar het brengen van evenwicht in de energetische huishouding van het individu; het is in de eerste plaats bedoeld om elke verstoring binnen de energiecirculatie te voorkomen; verstoringen die zich zouden kunnen manifesteren in somatische, psychologische of emotionele stoornissen. We zijn het er ook over eens dat shiatsu een holistische praktijk is in de zin dat het individu niet in organen wordt opgedeeld, maar dat integendeel de persoon als geheel wordt beschouwd, én dat de persoon ook in relatie tot zijn omgeving, zijn context wordt bekeken.

Door zijn vreemde naam is “Gestalt therapie” (GT) niet bij iedereen bekend. Wij, shiatsu- beoefenaars, hebben echter een voetje voor om GT het te begrijpen, omdat de therapie, ondanks zijn westerse historische en culturele oorsprong, principes naar voren brengt die vreemd genoeg dicht bij ons staan.

Wat is Gestalt Therapie?

Gestalt therapie is een vorm van psychotherapie die behoort tot de stroming van de humanistische psychotherapieën. In het Duits betekent de term “Gestalt” “vorm” of “figuur”. GT zorgt voor de “vorm”, waarbij de vorm de ervaring van een persoon is. Het kan een eenmalige ervaring zijn (een manier van gedrag bij bijvoorbeeld onverwachte gebeurtenissen, veranderingen of gevaar) of juist een stabiele ervaring over een langere periode (met zijn herhalingen). Kortom, onze manier om ons bestaan ‘vorm te geven’. GT heeft tot doel vaste, pijnlijke vormen, zoals symptomen, in beweging te brengen en deze te laten evolueren naar meer dynamische en bevredigende vormen. Door prioriteit te geven aan het heden, aan het nu, deelt GT dezelfde werkwijze als shiatsu: “wat krijgt hier en nu vorm?”.

Door de therapie open te stellen voor de omgeving (te weten: het “psychologische veld”) komen GT en shiatsu samen in een holistische visie op het individu dat niet gescheiden is van zijn omgeving (de wet van de 5 elementen). De therapeut zelf maakt deel uit van de ervaring die zich op dat moment afspeelt. Door het lichaam en de emoties centraal te stellen, delen GT en shiatsu dezelfde “toegangsdeur”: “Het gaat niet om het gebruiken van een lichaam, het gaat om het zijn van een lichaam.” (Laura Perls, 2001).

Een dergelijk uitgangspunt staat in schril contrast met generaties analytisch georiënteerde psychotherapieën. Uiteindelijk deelt shiatsu met GT eenzelfde visie op gezondheid en pathologie: het symptoom is een teken, door het lichaam in het leven geroepen om een onevenwicht aan te tonen.

Door het symptoom te onderdrukken (met medicijnen, fysiotherapiesessies, infiltratie, etc.) wordt het risico gelopen om de betekenis, de ware reden van het symptoom, te verliezen. Het chronische van de malaise (de mal-a-die, de ziekte) weerspiegelt het onvermogen om een nieuwe strategie (een nieuwe ‘vorm’) te bedenken om uit de toestand van onevenwicht te komen.
Pathologie is daardoor een opsluiting te wijten aan het onvermogen dat het niet anders meer kan. Terwijl gezondheid net synoniem is met een herwonnen evenwicht, een evenwicht dat altijd ‘in beweging’ is.

Het is de opdracht van de therapeut om zorg te bieden voor wat bestaat en voor wat leeft, om de zelfregulering van het organisme te bevorderen, te weten de natuurlijke dynamische afstemming tussen het organisme en de wereld. Dit holistische concept stimuleert ieders vermogen om zichzelf te genezen en het evenwicht te hervinden. De therapeut is niet meer dan een middel tot verandering: mogelijke genezing komt niet alleen van de verzorger, maar van de natuur die zichzelf helpt. Het gaat de therapeut niet om het herstellen van het tekort, maar om het opnieuw laten stromen van verstarde vormen. De therapeut stapt af van het traditionele model oplegt, zelfs als patiënt en therapeut daaromtrent een andere, assymmetrische motivatie over delen. Gestalt therapie, Que sais-je?, pagina 112

De houding ervan verlaat daarom het traditionele model van een deskundige die voor de ander weet, om de onvoorspelbaarheid van een gemeenschappelijk avontuur aan te gaan, zelfs als patiënt en therapeut niet dezelfde motivatie delen (asymmetrie).

Als je niet genoeg hebt aan het feit dat GT met shiatsu een zelfde visie op gezondheid deelt kan GT ook een echte inspiratiebron zijn, vooral voor mij als therapeut.

Door de therapeut uit te nodigen het ‘doen’ te lossen en het heden te vertegenwoordigen, lijkt GT mij uit te nodigen om de druk van te volgen protocollen los te laten. Acupunctuurpunten kennen? ja; nog beter Traditionele Chinese Geneeskunde bestuderen... om vervolgens “alles te vergeten” en je onder te dompelen in het nu, wat een noodzakelijke voorwaarde vormt om los te laten. Mensen die geïnteresseerd zijn om Gestalt therapie verder te ontdekken als inspiratie om hun shiatsu praktijk te verrijken doen er goed aan de talrijke werken over dit onderwerp te lezen of een Gestalt therapeut te raadplegen. Inmiddels heb ik er een artikel over geschreven, dat hier vrij te raadplegen is (in de originele taal Frans)

Olivier de Stexhe

Met dank aan Tom Bruwier voor de vertaling uit het Frans